بیمه اتومبیل
اتومبيل وسيله اي است كه تقريباً از اواخر قرن نوزدهم و به شكلي همه گير وارد زندگي انسان در جوامع بشري شده و نقشي بسيار مهم در حمل مسافر و جابجايي كالا دارد. اصولا در بيشتر جوامع انساني بيشترين جابجايي مردم ومسافران به وسيله اتومبيل صورت مي پذيرد و اتوبوسها، كاميونها و اتومبيلهاي سواري در ابعادي وسيع چنان در بطن زندگي انسانها رسوخ كرده اند، كه براستي بايد گفت زندگي انسان بدون بهره گيري از اين وسيله نقليه موتوري ناممكن است اتومبيل در زندگي صنعتي و كشاورزي و رسانيدن كالا از محل توليد به بازار مصرف و داد و ستد بين المللي نقشي سازنده و پراهميت دارد، و در واقع يكي از ويژگيهاي بارز و مشخص قرن بيستم ، پديد آمدن اين وسيله نقليه است .پديدار شدن اين وسيله نقليه اگرچه به همراه خود رفاه و آسايش و سرعت را به ارمغان آورده ، اما به همان نسبت باعث بروز مشكلات بسيار و خطرات فراوان هم شده است ، زيرا خطر تصادم و برخورد با اين وسيله نقليه روبه افزايش نهاده و تنها راه جبران و كمك به زيانديدگان اين پديده قرن بيستم و رفع و يا تقليل اثرات نامطلوب آن درزندگي زيانديدگان استفاده از بيمه است.
شركتهاي بيمه با درك اين نياز جوامع انساني ، طرحهاي متفاوتي براي جبران خسارات اين حوادث ارائه داده اند.در بيمه اتومبيل ، گاهي تعهد بيمه گر جبران خسارت وارد به وسيله نقليه بيمه شده است و گاهي خسارات وارد به شخص ثالث را جبران مي كند
معمولا كليه حوادث زيانبار ناشي از تصادفات رانندگي به يكي از سه حالت زيراست :
- راننده مقصر است و زيانديده مالي و جاني كاملا بي تقصير است
- زيان ديده مقصر است و راننده كاملا بي تقصير است
- راننده و زيانديده هر دو در ايجاد حادثه مقصرند
تشخيص هريك از سه مورد فوق صرفاً برعهده مقامات صلاحتيدار راهنمايي و رانندگي است و در صورت عدم توافق زيانديده با مقصر حادثه ، نتيجه گيري از حادثه براساس گزارش مأموران انتظامي با محاكم صالحه است ذكر اين نكته لازم است كه براي تسويه خسارات سنگين شركتهاي بيمه به ارائه گزارش مقامات انتظامي كه از حادثه بازديدكرده اند نياز دارند.شركتهاي بيمه در ايران پوششهاي متفاوتي را در زمينه بيمه اتومبيل ارائه داده اند كه به طور خلاصه به شرح زيراست :
- پوشش بيمه بدنه اتومبيل
- بيمه شخص ثالث (بيمه اجباري مسئوليت مدني دارندگان وسايل نقليه موتوري در مقابل اشخاص ثالث ).
- بيمه حوادث راننده.
- بيمه مازاد مسئوليت مدني دارندگان وسايل نقليه موتوري زميني در مقابل اشخاص ثالث (تا حدديه ).
بيمه بدنه اتومبيل کارآفرین
براساس شرايط اين بيمه نامه ، دارنده و يا مالك وسيله نقليه اتومبيل خود را در برابر خطرات بيمه مي كند تا در صورت بروز حادثه و ايجاد خسارت به وسيله نقليه موضوع بيمه ، شركت بيمه خسارت وارد را براساس شرايط بيمه نامه جبران كند. منظور از خطرات موردتعهد بيمه گر، همان حوادثي است كه درصورت واقع شدن چنانچه باعث نابودي و يا آسيب ديدگي اتومبيل شود بيمه گر موظف به جبران آن خواهد بود:
۱- خطرهاي مورد تعهد بيمه گر
- حوادثي كه منجر به ورود خسارت به وسيله نقليه مورد بيمه گردد، مانند تصادم دو اتومبيل ،برخورد وسيله نقليه با اجسام ثابت و يا متحرك ، برگشتن و يا سقوط اتومبيل
- آتش سوزي ، صاعقه و انفجار وسيله نقليه
- سرقت كلي
- خسارات وارد به لوازم يدكي اصلي اتومبيل كه براساس كاتالوگ همراه اتومبيل به دارنده آن حويل شده باشد
- پرداخت كليه هزينه هاي معقول و منطقي كه به منظور نجات مورد بيمه و حمل و نقل آن به تعميرگاه و يا محل امن صورت پذيرفته باشد
- خساراتي كه در جريان حمل و نقل توسط جرثقيل ، خط آهن و يا ساير وسايل نقليه به مورد بيمه وارد آيد
۲- خطرهاي خارج از تعهد بيمه گر
خطرهاي خارج از تعهد بيمه گر خطراتي است كه چنانچه منشأ بروز حادثه منجر به خسارت گردد،بيمه گر براساس شرايط بيمه نامه متعهد جبران خسارت آن نخواهد بود مگر اين كه برخلاف آن توافق شده باشد، اين خطرات عبارتند از :
- خسارات ناشي از كهنگي ، عدم مراقبت و نگهداري و اسقاط اتومبيل
- هرگونه آسيب و خسارت وارد به لاستيكها، جز در زماني كه وسيله نقليه به علت آتش سوزي خسارت ديده باشد كه در اين حالت فقط تا ۵ ۰% قيمت لاستيك به عنوان خسارت پرداخت خواهد شد.
- زيان ناشي از عدم استفاده از وسيله نقليه از زماني كه دچار حادثه مي شود تا زماني كه راه اندازي مجدد مي گردد.
- كاهش و پايين آمدن ارزش مورد بيمه براثر حادثه
- خطرات جنگ ، شورش و انقلاب ، و خسارات مستقيم و غيرمستقيم ناشي از انفجارهاي هسته اي واشعه يون زا.
- خطرات طبيعي مانند، زمين لرزه ، سيل وآتشفشان
- خسارتهاي عمدي بيمه گذار
- خسارات ناشي از رانندگي در حين مستي و يا تحت تأثير مواد مخدر و يا آزمايش سرعت
بيمه شخص ثالث کارآفرین
افرادي كه در يك جامعه زندگي مي كنند بايد تابع قوانين و نظامات آن جامعه باشند و به همين دليل چنانچه شخصي چه از روي عمد و چه به علت بي احتياطي و غفلت مرتكب عملي خلاف قانون ومقررات شود، مسئول بوده و بايد به مجازات متناسب با آن بي احتياطي برسد و زيان وارد اعم از مالي ويا جاني را جبران كند. مسئوليت مدني زماني جنبه عملي به خود مي گيرد كه شخص مقصر حادثه مجبورشود زيان وارد به شخص ثالث را جبران كند. تفاوت مسئوليت مدني با مسئوليت جزايي در اين است كه مسئوليت جزايي قابل بيمه كردن نيست و مغاير قوانين و عرف جوامع انساني تلقي مي شود.
بيمه مسئوليت مدني دارندگان وسايل نقليه موتوري در ايران در بيست و نهم ديماه ۱۳۴۷ به تصويب رسيد تا مسئوليت مدني بيمه گذار در مقابل اشخاص ثالث در نتيجه حوادث ايجاد شده از وسيله نقليه مورد استفاده خود را بيمه كند. بيمه مسئوليت مدني در ايران به دو بخش عمده تقسيم مي شود كه عبارتند از :
افزایش جمعیت، گسترش شهرها، توسعه راههای ارتباطی و حمل و نقل کالا و محمولات، استفاده هرچه بیشتر از وسایل نقلیه و به ویژه خودرو را موجب گردیده است.
افزایش تعداد خودروها و سفرهای درون شهری و برون شهری موجب ازدیاد حوادث رانندگی و وارد آمدن خسارت سنگین جانی و مالی به داندگان، سرنشینان و اشخاص ثالث گردیده و مشکلات جدی را برای استفاده کنندگان از خودرو و زیان دیدگان از حوادث رانندگی و اعضای خانواده های آنان به وجود آورده و در بسیاری از موارد فعالیت های اقتصادی خانواده ها را مختل کرده و حتی باعث از هم پاشیدگی خانواده ها می گردد.
آمار نگران کننده حوادث رانندگی، کشته شدن حدود 30000 نفر و مجروج شدن نزدید به 200000 نفر و وارد آمدن میلیاردها ریال خسارت جانی و مالی در طول سال و نیز اجباری بودن بیمه شخص ثالث، تهیه انواع پوشش های بیمه ای را برای دارندگان وسایل نقلیه موتوری اجتناب ناپذیر نموده است.
خطرهاي خارج از تعهد بيمه گر
خسارتهاي زير از شمول تعهدات بيمه گر خارج است :
خسارات ناشي از جنگ ، جنگ داخلي ، شورش ، آشوب ، بلوا، انقلاب
خسارات ناشي از خطرات طبيعي از قبيل سيل ، زلزله ، صاعقه و طوفان
خسارات مستقيم و غيرمستقيم ناشي از اشعه يون زا و راديواكتيويت
خسارات وارد به محمولات وسايل نقليه مورد بيمه
خسارات ناشي از محكوميت جزايي و پرداخت جرايم
خسارات وارد ناشي از عمل متصرفين غيرقانوني وسايل نقليه يا رانندگان فاقد گواهينامه
خسارات واردبه بيمه گذاروكالا، اموال ، ساختمانهاو وسايل نقليه تحت مالكيت و يا تصرف بيمه گذار
بيمه حوادث راننده
اصولا هرتصادم باعث بروز دونوع خسارت مي شود; نخست خساراتي است كه به اشخاص ثالث واردمي آيد كه لزوماً و برحسب قانون ، مقصر حادثه ملزم به جبران آن و ديگر خساراتي است كه به وسيله نقليه مقصر حادثه ، راننده و سرنشينان آن وارد مي آيد. خسارات دسته اول را مي توان از محل بيمه نامه شخص ثالث و يا مازاد ثالث جبران كرد و خسارات دسته دوم خود شامل دو قسمت است كه خسارات مالي و خسارات جرح و فوت از اين دسته اند. بخش نخست خسارات دسته دوم را مي توان از محل بيمه نامه بدنه اتومبيل جبران كرد و بخش دوم آن يا بايد از طريق بيمه نامه حوادث راننده جبران شود ويا بيمه نامه ديه اين گونه خسارات جرح و فوت را جبران كند. دراين حالت چنانچه شركت بيمه سرنشينان اتومبيل را بيمه كرده باشد، در صورت بروز خسارات جرح و فوت ، آن را جبران خواهد كرد.
۱- خطرهاي مورد تعهد بيمه گر
براساس شرايط بيمه نامه حوادث راننده ، چنانچه وسيله نقليه مورد بيمه به علت آتش سوزي ،انفجار، واژگون شدن ، منحرف شدن و يا سقوط باعث بروز هرگونه خسارت جرح و فوت سرنشينان اتومبيل شود، بيمه گر متعهد است خسارات وارد را براساس شرايط بيمه نامه پرداخت كند. لازم به ذكراست كه تعهد بيمه گر در مورد بيمه نامه حوادث راننده محدود به ظرفيت مجاز اتومبيل مورد بيمه است . در واقع بيمه سرنشين نوعي بيمه نامه حادثه است كه در آن خطرات مورد بيمه ، محدود به مواردي است كه در بيمه نامه از آنها به عنوان حوادث مشمول بيمه نام برده شده است
۲- خطرهاي خارج از تعهد بيمه گر
سرنشينان وسيله نقليه مورد بيمه در مقابل حوادث مذكور در بند تحت پوشش بيمه اي قراردارند و تابع شرايط عمومي بيمه نامه حوادث راننده مي باشند; اما در صورتي كه بروز و منشأ حادثه يكي از خطرات مذكور در ذيل باشد، بيمه گر تعهدي در جبران خسارت ندارد
خسارات ناشي از خطرات طبيعي مانند زلزله ، سيل ، طوفان ، صاعقه و آتشفشان كه انسان در ظهور وبروز آنها دست نداشته و بروز آن خارج از اراده بشر است
خسارات ناشي از جنگ ، شورش ، آشوب ، بلوا، اعتصاب و ... كه معروف به خطرات اجتماعي است قابل جبران نيست مگر اين كه شرط خلاف ديگري بين طرفين قرارداد توافق شده باشد
خسارات ناشي از كاربرد وسيله نقليه در مسابقات شرطبندي و آزمايشهاي رانندگي
خسارات ناشي از تشعشعات راديواكتيويته و اشعه يون زا.
خسارات وارد به سرنشينان اتومبيل چنانچه در زمان سوختگيري آن ايجاد شده باشد
اصولا خسارات وارد در صورتي قابل جبران است كه راننده داراي گواهينامه مجاز رانندگي باشد. درصورتي كه حادثه منجر به نقص عضو و ازكارافتادگي سرنشينان اتومبيل شود، غرامت براساس جدول نقص عضو و ازكارافتادگي پرداخت و تسويه خواهد شد.
پوشش مازاد برای خسارت های مالی
طبق ماده ۸ قانون بيمه اجباري خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشي از وسايل نقليه مصوب سال ۱۳۹۵، حداقل مبلغ بيمه موضوع اين قانون در بخش خسارت بدني معادل حداقل ريالي ديه يك مرد مسلمان در ماههاي حرام با رعایت تبصره ماده (۹) این قانون است و در هر حال بيمه گذار موظف به أخذ الحاقيه نمي باشد. بنابراین تهیه پوشش مازاد جانی ( بدنی) موضوعیت ندارد.
حداقل مبلغ بيمه موضوع اين قانون در بخش خسارت مالي معادل دو و نيم درصد (۵/۲%) تعهدات بدني است. بيمه گذار مي تواند براي جبران خسارت هاي مالي بيش از حداقل مزبور، در زمان صدور بیمه نامه یا پس از آن، بيمه تکمیلی تحصيل كند.
تبصره : در صورتي كه بيمه گذار در خصوص خسارت هاي مالي تقاضاي پوشش بيمه اي بيش از سقف مندرج در اين ماده را داشته باشد بيمه گر مكلف به انعقاد قرارداد بيمه تكميلي با بيمه گذار مي باشد. حق بيمه در اين مورد در چهارچوب ضوابط كلي كه توسط بيمه مركزي اعلام مي شود، توسط بيمه گر تعيين مي گردد.